Tiếp nối phần 1, mời bạn đọc tiếp tục khám phá thêm những bộ phận của tường, cụ thể những bộ phận có khả năng làm tăng cường khả năng chịu lực. Cả tường trong và tường ngoài đều cần được bảo trì để đáp ứng yêu cầu sử dụng, bao gồm việc sửa chữa các lỗ (cửa đi, cửa sổ, lỗ cho các loại ống thiết bị…) hoặc chịu tải trọng tập trung cục bộ. Những vấn đề này có thể làm giảm khả năng chịu lực của tường, và để giải quyết, thiết kế tường có thể cần được bổ sung các bộ phận như lanh tô, vòm cuốn, giằng tường, và trụ liên tường. Trong bài viết này, D-CREA sẽ thảo luận về lanh tô.
Lanh tô là một bộ phận của tường, đóng vai trò như kết cấu chịu lực bên trên lỗ cửa sổ hoặc cửa và hỗ trợ đỡ phần tường phía trên. Có các loại lanh tô khác nhau như lanh tô gỗ, lanh tô gạch cuốn, lanh tô gạch cốt thép, và lanh tô bê tông cốt thép.
Lanh tô gạch
Lanh tô được xây bằng gạch bao gồm các loại sau đây:
- Lanh tô vỉa đứng: Áp dụng cho lỗ cửa có chiều rộng l ≤ 1200 mm. Gạch xây được đặt dọc theo chiều gạch 220, với độ cao h ≥ 420 mm. Viên gạch cuối cùng của hàng vỉa phải được đặt sâu vào tường 2/3 chiều dài của viên gạch. Trong khu vực có độ cao h, việc sử dụng gạch và vữa có cường độ cao là bắt buộc.
- Lanh tô vỉa nghiêng: Áp dụng cho lỗ cửa có chiều rộng l ≤ 1500 mm. Trong quá trình xây dựng, gạch được đặt theo hướng nghiêng, với viên gạch ở trung tâm được xây thẳng đứng. Độ rộng của mạch vữa không vượt quá 20 mm.
- Lanh tô gạch xây cuốn phẳng: Được thực hiện bằng cách đặt gạch theo hướng đứng, có hai bên nghiêng và dần thẳng về phía trọng tâm, tạo ra một mạch vữa hình cánh quạt. Trong quá trình xây dựng, thông thường dùng gạch có mác 75 và vữa tam hợp có mác 50. Độ rộng của mạch vữa không vượt quá 20mm và không được ít hơn 7mm. Độ cao thông thường của cuốn là 1 gạch hoặc 1 gạch 1/2. Loại lanh tô này phù hợp cho lỗ cửa có chiều dài 1,25m. Qua các tính toán, nếu tăng cường mác vữa, có thể áp dụng cho nhịp lỗ cửa có chiều dài lên đến 1,5 m.
- Lanh tô gạch xây cuốn vòm: Chủ yếu chịu lực nén, do đó có độ bền cao mà không cần hoặc sử dụng rất ít vật liệu khác như thép. Tuy nhiên, quá trình thi công có thể phức tạp. Nếu nhà lún không đều (ví dụ, 2 gối tựa của lanh tô lún khác nhau), lanh tô này cũng dễ bị hư hại.
- Lanh tô gạch cốt thép: Được thực hiện bằng cách phủ một lớp vữa xi măng mác 50 hoặc 75 có độ dày 2-3cm trên lỗ cửa. Trong quá trình đặt thép, sử dụng thép đường kính Φ 6 hoặc thép bản 20 x 1mm, mỗi 1/2 gạch đặt một thanh thép. Hai đầu của thanh thép được chôn sâu vào tường khoảng 1 đến 1-1/2 gạch, và phía trên được sử dụng vữa mác 50. Thường xây lên cao 5-7 hàng và không được thấp hơn 1/4 nhịp, sau đó tiếp tục xây dựng bình thường. Loại lanh tô này phù hợp cho nhịp 2m. Ở các khu vực có góc tường và chiều rộng của tường không đủ để chịu lực xô ngang của lanh tô, số lượng thép cần sử dụng sẽ được xác định thông qua tính toán kết cấu. Nên tránh sử dụng lanh tô gạch trong các vùng địa chất chịu lực không đều, vì có thể gây ra lún và không nên áp dụng cho những khu vực ở nơi có chấn động lớn.
Lanh tô gỗ
Lanh tô gỗ được sử dụng chủ yếu trong các khu vực có nguồn cung gỗ đầy đủ và trong các loại nhà có kết cấu bán vĩnh cửu. Nó cũng có thể được kết hợp với các khuôn cửa.
Lanh tô thép
Lanh tô thép có trọng lượng nhẹ và khả năng xử lý các khẩu độ lớn. Thông thường, chúng sử dụng thép hình. Tuy nhiên, loại này ít được ưa chuộng vì không thực sự cần thiết và có thể tăng chi phí do đắt tiền.
Lanh tô bê tông cốt thép
Lanh tô bê tông cốt thép có hai loại là đổ tại chỗ (toàn khối) và lắp ghép.
- Lanh tô bê tông cốt thép đổ tại chỗ: thường có chiều rộng tương đương với chiều rộng của tường. Độ dày và số lượng cốt thép trong lanh tô được tính toán cụ thể của từng công trình. Khi tường có kích thước lớn hơn một viên gạch, chiều rộng của lanh tô không cần phải bằng với chiều rộng của tường. Trong trường hợp này, lanh tô có thể được thiết kế dưới dạng hình chữ L. Đối với sàn đổ tại chỗ, nếu độ cao của lanh tô và độ cao của sàn gần như bằng nhau, có thể kết hợp việc đổ sàn và lanh tô thành một.
- Lanh tô bê tông cốt thép lắp ghép: có ưu điểm của quá trình thi công nhanh chóng và có thể vượt qua được các kích thước lớn. Tiết diện của lanh tô thường là hình chữ nhật, nhưng đôi khi có thể là hình chữ L với chiều cao theo bội số của kích thước (bằng chiều dày của 2, 3, 4 viên gạch). Lanh tô được chôn sâu vào tường khoảng 1-1,5 viên gạch, nhưng không được ít hơn 1/15 chiều rộng của ô cửa.
Lanh tô kết hợp giằng tường
Thường được đặt ở phía trên của lỗ cửa sổ hoặc cửa đi. Nếu trên tường có nhiều lỗ và chiều cao của giằng tường so với mép trên của cửa nhỏ hơn 600, thì giằng tường có thể được điều chỉnh, hạ xuống và kết hợp để tạo thành một lanh tô.
Hãy theo dõi những phần sắp tới để khám phá thêm những bộ phận khác của tường. Việc hiểu rõ về các khía cạnh kỹ thuật không chỉ giúp những người làm nghề có cái nhìn tổng quan mà còn là công cụ hỗ trợ đưa ra những giải pháp thiết kế, thi công hiệu quả cho từng dự án cụ thể.
(Còn tiếp).
Ảnh: Internet.
Bài viết có tham khảo và trích dẫn từ sách “Nguyên lý thiết kế cấu tạo các công trình kiến trúc” – NXB Xây dựng và các nguồn internet.
