Phong cách Indochine đã góp phần tạo nên bức tranh đa sắc màu của Việt Nam với những công trình mang tính biểu tượng, ghi dấu sự giao thoa giữa kiến trúc Pháp và các yếu tố địa phương đậm chất Á Đông.
Bối cảnh lịch sử - tiền thân của kiến trúc Đông Dương
Đông Dương (Indochine) là tên gọi một khu vực các nước Đông Nam Á từng thuộc quyền cai trị của thực dân Pháp trong đó có Việt Nam. Được thành lập vào ngày 17/10/1887, liên minh Đông Dương tồn tại tới khi Pháp bại trận ở Điện Biên Phủ và tan rã sau thời điểm Hiệp ước Genève được ký kết năm 1954.
Từ thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20 khi người Pháp tới Việt Nam, kiến trúc Indochine đã hình thành và phát triển ngày càng đa dạng, phong phú, trở thành một trong những phong cách thời thượng được ưa chuộng nhất hiện nay. Theo dòng lịch sử, quá trình chuyển biến, đan xen giữa các yếu tố kiến trúc, văn hóa Đông – Tây tạo nên phong cách Indochine độc đáo như một bản giao hưởng đầy những nốt thăng trầm với giá trị còn vẹn nguyên.
Khi ấy, có ba hệ thống kiến trúc đương thời bao gồm kiến trúc Việt Nam, kiến trúc Pháp và kiến trúc thuộc địa. Cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, những tòa nhà phục vụ cho hệ thống chính quyền hầu hết đều được xây dựng theo quan niệm áp đặt kiến trúc Pháp cổ điển nhằm phô trương quyền lực của thực dân. Tuy nhiên, loại hình kiến trúc này dần bộc lộ những điểm không phù hợp với điều kiện khí hậu tự nhiên, các yếu tố văn hóa Việt. Do đó, các kiến trúc sư đã phải nghiên cứu, áp dụng kiến trúc địa phương vào trong thiết kế để thích nghi với bối cảnh lúc bấy giờ. Điều này đã hình thành nên một phong cách mới có sự kết hợp giữa phong cách kiến trúc Tân cổ điển của Pháp và văn hoá truyền thống của Việt Nam, đánh dấu sự ra đời của kiến trúc Đông Dương – Indochine.
Giai đoạn hình thành và chiếm ưu thế của kiến trúc Indochine
Vào những năm đầu thế kỷ 20, kiến trúc sư người Pháp Ernest Hébrard (1875-1933) là người đầu tiên đặt nền móng cho một phong cách kiến trúc mới giải quyết được những thách thức về hiện trạng và bối cảnh nước bản địa mà kiến trúc thuộc địa nguyên mẫu còn bỏ ngỏ. Từ năm 1921-1926, dưới vai trò kiến trúc trưởng của Toàn quyền Đông Dương, ông đã nghiên cứu và cho xây dựng những công trình đầu tiên mang phong cách Đông Dương tại Việt Nam.
Phong cách Indochine của Hébrard vẫn ảnh hưởng sâu sắc bởi phong cách bản địa Pháp của Henri Prost tại Maroc nhưng có những cải biên rõ rệt trong thiết kế, thể hiện sự vượt trội so với phong cách kiến trúc thực dân cổ điển. Bằng cách học hỏi những ưu điểm của kiến trúc Việt, ứng dụng các kỹ thuật xây dựng truyền thống, sử dụng vật liệu địa phương, kiến trúc Pháp đã được “Việt hóa” để phù hợp với khí hậu nhiệt đới gió mùa, hài hòa với cảnh quan hiện hữu. Và giá trị hơn cả, phong cách kết hợp này đã làm nên các công trình biểu tượng; bao hàm sự giao thoa tinh tế những nét đẹp nghệ thuật, tri thức, văn hóa giữa hai nền văn minh Đông – Tây.
